پلان واکنش ملی در برابر خطر بالقوه ورود سویه SAT1 تب برفکی به جمعیت گاوی
(بر اساس چارچوب‌های WOAH، FAO و EUFMD)
دکتر محمدرضا شعله‌پاش
در ماه‌های اخیر، گزارش‌های رسمی سازمان‌های بین‌المللی از جمله WOAH، FAO و آزمایشگاه مرجع جهانی تب برفکی (WRLFMD)، افزایش فعالیت سویه‌ی SAT1 را در برخی کشورهای منطقه از جمله عراق و بحرین نشان داده‌اند.
با توجه به ارتباطات دامی و جغرافیایی در منطقه، احتمال بالقوه‌ی ورود این سویه به کشورهای همجوار از منظر اپیدمیولوژیک مطرح است.
بر این اساس، تدوین "پلان واکنش ملی در برابر خطر بالقوه ورود سویه SAT1" به‌منظور تقویت آمادگی، پایش هدفمند و واکنش سریع در صورت بروز شرایط اضطراری ضروری است.
1. تحلیل خطر (Risk Assessment)
-
منشأ تهدید: سویه SAT1یکی از سه سویه قاره آفریقا (SAT1، SAT2 و SAT3) است که در سال‌های اخیر در چند کشور خاورمیانه گزارش شده است.
-
ویژگی‌های اپیدمیولوژیک: این سویه از نظر آنتی‌ژنی با سویه‌های رایج (O، A، Asia1) تفاوت دارد و ممکن است واکسن‌های معمول محافظت کامل ایجاد نکنند.
-
جمعیت حساس: گاو به‌ویژه در واحدهای صنعتی و نیمه‌صنعتی بیشترین حساسیت را دارد؛ تراکم بالای دام در استان‌های غربی و شمال‌غربی کشور نیز نیازمند توجه ویژه است.
-
احتمال ورود: بالقوه و قابل‌توجه، به‌ویژه از مسیر تبادلات و جابه‌جایی غیررسمی دام.
-
پیامدهای احتمالی: در صورت ورود، می‌تواند موجب کاهش تولید، افزایش هزینه‌های کنترل و تهدید پایداری امنیت زیستی شود.
2. اقدامات پیشنهادی بر اساس چارچوب WOAH و FAO
2.۱. تقویت نظام پایش و مراقبت
-
پایش فعال و هدفمند در بازارهای دام، کشتارگاه‌ها، مراکز جمع‌آوری شیر و واحدهای صنعتی در استان‌های مرزی صورت پذیرد.
-
نمونه‌برداری از موارد مشکوک و ارسال به آزمایشگاه ملی و در صورت نیاز به WRLFMD انجام گیرد.
-
پروتکل‌های نمونه‌برداری، حمل و گزارش‌دهی بر اساس آخرین دستورالعمل‌های WOAH به‌روزرسانی شود.
-
سامانه‌ی گزارش سریع در سطوح استانی و ملی فعال و ارتباط منظم داده‌ها با مراجع بین‌المللی برقرار گردد.
2.۲. سیاست واکسیناسیون پیشگیرانه
-
واکسن‌های چندظرفیتی (پنتاوالان یا هگزاوالان) با بیشترین تطابق آنتی‌ژنی با سویه‌های منطقه در اولویت مصرف قرار گیرند.
-
در صورت افزایش سطح تهدید، برنامه‌ریزی برای تأمین واکسن مونووالان SAT1 یا واکسن دوگانه SAT1-SAT2 با تأیید مرجع بین‌المللی (WRLFMD) در دستور کار قرار گیرد.
-
پوشش واکسیناسیون در جمعیت گاوی استان‌های مرزی به بیش از ۸۰٪ افزایش یابد و واکسیناسیون تقویتی در مناطق پرخطر انجام شود.
2.۳. آمادگی و پاسخ اضطراری
-
تیم‌های واکنش سریع (RRT) با آموزش‌های ویژه در استان‌های پرخطر فعال شوند.
-
دستورالعمل‌های قرنطینه، محدودیت جابه‌جایی و ضدعفونی در صورت بروز مورد مشکوک، به‌روزرسانی و تمرین‌های میدانی برگزار شود.
-
ذخیره استراتژیک واکسن و مواد ضدعفونی‌کننده برای شرایط احتمالی تأمین گردد.
2.۴. همکاری و تبادل داده بین‌المللی
-
تبادل سریع داده‌های آزمایشگاهی و اپیدمیولوژیک با کشورهای همسایه و سازمان‌های FAO و WOAH انجام گیرد.
-
مشارکت فعال در شبکه‌ی GF-TADs Regional Roadmap و اطلاعات پایش در سامانه WRLFMD ثبت گردد.
3. جمع‌بندی و نتیجه
با توجه به افزایش فعالیت سویه SAT1در منطقه، تقویت سامانه‌های پایش و آمادگی واکنش سریع در سطح ملی ضرورتی انکارناپذیر است.
اجرای اقدامات پیشگیرانه مبتنی بر ارزیابی خطر، روزآمدسازی ترکیب واکسن‌ها و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای می‌تواند نقش مؤثری در کاهش احتمال ورود و کنترل پیامدهای اپیدمی احتمالی ایفا نماید.
هدف این مجموعه، ارتقای تاب‌آوری دامپزشکی کشور در برابر تهدیدات نوپدید ویروس تب‌برفکی و هم‌سویی با چارچوب‌های بین‌المللی کنترل بیماری است.
کل جمعیت گاوی کشور در خطره ، متاسفانه سازمان دامپزشکی کوچکترین حرکتی نکرده ، چندین دامداری بزرگ اعلام ورشکستگی کردن و شیر تا هفتاد درصد افت کرده 
